prof. dr hab. Marek M. Dziekan

Prof. zw. dr hab. Marek M. Dziekan (ur. 1965), założyciel (2003) i kierownik Katedry Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki Uniwersytetu Łódzkiego, pracownik Katedry Arabistyki i Islamistyki Uniwersytetu Warszawskiego, współpracuje także z Pracownią Języka i Kultury Arabskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jest autorem ponad 400 prac naukowych i popularnonaukowych, a także przekładów z języków: arabskiego, rosyjskiego, niemieckiego i angielskiego. Wydał kilkanaście książek, w tym m.in. Arabia magica. Wiedza tajemna u Arabów przed islamem (1993), Symbolika arabsko-muzułmańska (1997), Historia Iraku (2002), Irak. Religia i polityka (2005), Cywilizacja islamu w Azji i Afryce (2007), Dzieje kultury arabskiej (2008), Złote stolice Arabów. Szkice o współczesnej myśli arabskiej (2011), Dwa studia o poezji staroarabskiej (2012). W swoich badaniach zajmuje się głównie historią cywilizacji arabsko-muzułmańskiej oraz problematyką islamu klasycznego i współczesnego, a także myślą polityczną w islamie. Istotnym zagadnieniem jest w jego badaniach islam w Europie, w tym pozycja Tatarów polsko-litewskich, którym poświęcił ponad 30 publikacji. Członek Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN, Komitetu Slawistyki PAN, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego (prezes), Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych oraz Union Europeenne des Arabisants et Islamisants; redaktor naczelny „Rocznika Orientalistycznego”.

Polscy wyznawcy islamu, „Sprawy Narodowościowe. Seria nowa” IV, z. 1, 1995, s. 207-210.

Kulturowe losy Tatarów polsko-litewskich, „Przegląd Orientalistyczny” nr 1-2, 1998, s. 78-83.

[podał do druku i opr.] S. Szachno-Romanowicz, Planetne dualary Tatarów polskich (tatarskie teksty magiczno-ochronne w chamaile Aleksandrowicza), „Rocznik Tatarów Polskich” IV, 1997, s. 7-25.

Meczety i cmentarze Tatarów polsko-litewskich (Katalog zabytków tatarskich, t. II), Res Publica Multiethnica, Warszawa 1999, ss. 101 + il. [we współautorstwie z A. Drozdem i T. Majdą]

Tatars [s.v.], [in:] Poland 2000. An Encyclopedic Guide, PWN, Warszawa 2000, s. 580-581.

Piśmiennictwo i muhiry Tatarów polsko-litewskich (Katalog zabytków tatarskich, t. III), Res Publica Multiethnica, Warszawa 2000, ss. 166. [we współautorstwie z A. Drozdem i T. Majdą]

Einige Bemerkungen über die islamische Literatur der polnisch-litauischen Tataren, [w:] Studies in Arabic and Islam, Proceedings of the 19th Congress, Union Europeenne des Arabisants et Islamisants, Halle 1998, red. S. Leder et al., Uitgeverij Peeters, Leuven – Paris – Sterling 2002, s. 185-191.

Ismail Bej Gasprinski i Tatarzy polsko-litewscy, „As-Salam” nr 1, 2005, s. 22-23.

Islam w Polsce [s.v.], [w:] M. i U. Tworuschka, Islam. Mały słownik, Verbinum, Warszawa 2005 (wyd. 2), s. 72-78.

Historia i tradycje polskiego islamu, [w:] Muzułmanie w Europie, red. A. Parzymies, „Dialog”, Warszawa 2005, s. 199-228.

Polish-Lithuanian Tartars: History, Traditions and Beliefs, [w:] 8 Mezinárodní Konference Ošetřovatelství v multikulturní společnosti, Praha 10.-11. května 2007, Vysoká školá zdravotnická, Praga 2007, s. 23-29.

Czas święty i czas świecki w chamaile Aleksandrowicza: godziny i dni niechsiowe, [in:] Orientas Lietuvos Didžiosios Kunigaikštijos Visuomenės Tradicijoje: Totoriai ir Karaimai, Special issue of „Lietyvos istorijos studijos”, vol. 6, eds. T. Bairašauskaite, H. Kobeckaitė, G. Miškinienė,  Vilniaus Universiteto Leidykla, Vilnius 2008, s. 81-89.

Islam na Bałkanach w relacji Z podróży po Bośni i Herzegowinie ks. Marcina Czermińskiego SJ (1860-1931), „Południowosłowiańskie Zeszyty Naukowe” 8, 2011, s. 133-163.

The Categorisation of Emotions in the Classical Arabic language. A Preliminary Lexicographical Study, [w:] Codes and Rituals of Emotions in Asian and African Cultures, red. N. Pawlak, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2009, s. 63–81.

History and culture of Polish Tatar, [w:] Muslims in Poland and Eastern Europe: Widening the European Discourse of Islam, red. K. Górak-Sosnowska, University of Warsaw, Faculty of Oriental Studies, Warszawa 2011, s. 27–39.

Polnische Orientalisten tatarischer Herkunft in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts, "Rocznik Orientalistyczny" 2013, t. 66, z. 2, s. 5–13.

Chcąc znać i wiedzieć, jak ciągnąć fał alkuranowy w „Chamaile Aleksandrowicza”, [w:] Tatarzy Wielkiego Księstwa Litewskiego w historii, języku i kulturze, Towarzystwo Naukowe Toruńskie, Toruń 2013, s. 125–133.

Кахин? Шаман? Колдун? Как стать фалджеем по хамаилу Александровича, [w:] Tiurkų istorija ir kultūra Lietuvoje / Turks’ History and Culture in Lithuania / История и культура тюрков в Литве, Vilniaus universiteto leidykla, Vilnius 2014, s. 214–226.

The Byzantines in the Context of the Ḳurān, [w:] Byzantium and the Arabs. The Encounter of Civilizations from Sixth to Mid-Eight Century, red. T. Wolińska, P. Filipczak, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2015, s. 390–417.

Zastosowanie pisma arabskiego do zapisu wybranych języków indoeuropejskich. Perspektywa historyczno–porównawcza, [w:] Tefsir Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Teoria i praktyka badawcza, UMK, Toruń 2015, s. 75–99.

Uwagi o językach i literaturach bośniackiej, serbskiej i chorwackiej pisanych alfabetem arabskim, [w:] Islam w Europie. Nowe kierunki badań. Księga ku czci Profesor Anny Parzymies, red. M. Widy-Behiesse, K. Zasztowt, Dialog, Warszawa 2015, s. 201–214.

Życie i dzieło bośniackiego pisarza muzułmańskiego Muhameda Hevaiego Uskufiego (XVII w.), [w:] Estetyczne aspekty literatury polskich, białoruskich i litewskich Tatarów (od XVI do XXI w.), red. G. Czerwiński i A. Konopacki, Katedra Badań Filologicznych „Wschód-Zachód” Uniwersytetu w Białymstoku, Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej, Białystok 2015, s. 255–279.

Al-Dżahiz i jego traktat „O zachowywaniu tajemnicy i powstrzymywaniu języka”, "Ethos" 2016, t. 113, s. 147–170.

„Opisanie dni miesięcznych” z chamaiłu Aleksandrowicza, „Litteraria Copernicana” 2016, nr 2, s. 91–101.

Dwa „takrizy” do „Kitab al-istiksa” Ahmada Ibn Chalida zn-Nasiriego, [w:] Na szlakach dwóch światów. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Hauzińskiemu, red. A. Teterycz-Puzio, Wyd. Nauk. Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk 2016, s. 491–506.

Ortografia arabskiego tekstu Koranu w tefsirze Józefowa na podstawie sury Ja Sin, [w:] Święte księgi judaizmu, chrześcijaństwa i islamu w słowiańskim kręgu kulturowym. Księgi wyznawców islamu. Kitabistyka, red. M. Krajewska, J. Kulwicka-Kamińska, A. Szulc, Toruń 2016, s. 169–184.

Między dyplomacją a fascynacją. Dziewiętnastowieczne Maroko we wspomnieniach z podróży Ferdinanda von Augustina (1807–1861), Colloquia Orientalia Bialostocensia 29: Studia Tatarskie, red. G. Czerwiński, A. Konopacki, Białystok 2017, s. 63–84.