Międzynarodowa Konferencja – Białystok-Sokółka
W dniach od 14 do 15 listopada 2014 r. odbyła się międzynarodowa konferencja Estetyczne aspekty literatury polskich, białoruskich i litewskich Tatarów (od XVI do XXI w.). Poprzedził ją wykład otwarty prof. Czesława Łapicza, pt. Czy piśmiennictwo Tatarów – muzułmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego jest słowiańskim aljamiado?, zorganizowany 13 listopada na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku. Do grona organizatorów konferencji należeli: dr Grzegorz Czerwiński z Katedry Badań Filologicznych „Wschód – Zachód” Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku, dr Artur Konopacki z Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku i Oddziału Podlaskiego Związku Tatarów RP, dr Katia Vandenborre z Katedry Rusycystyki i Slawistyki Uniwersytetu w Nowym Jorku oraz dr Łukasz Zabielski, mgr Grzegorz Kowalski i mgr Daniel Znamierowski z Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku. Najważniejszym celem międzynarodowego spotkania było przyjrzenie się z różnych perspektyw badawczych zagadnieniom związanym z wschodnioeuropejską literaturą tatarską. Obejmowało zatem niezwykle bogaty i zróżnicowany tematycznie program. Obrady odbywały się w Książnicy Podlaskiej. Osobami otwierającymi konferencję byli m.in. dr Grzegorz Czerwiński, dr Artur Konopacki, prof. Jarosław Ławski i prof. Czesław Łapicz. Wśród zaproszonych gości, referentów bądź członków Rady Programowej konferencji było aż 10 osób z Zespołu grantowego, realizującego projekt „Tefsir”. Czas obrad plenarnych wypełniły wystąpienia dr Shirin Akiner z University of Cambridge, która w sposób kompetentny i niezwykle interesujący omawiała specyfikę tatarskich kitabów, prof. Marka Dziekana z Uniwersytetu Łódzkiego, który poświęcił uwagę życiu i dziełu bośniackiego pisarza muzułmańskiego Muhameda Hevaiego Uskufiego (XVII w.) oraz prof. Jolanty Sztachelskiej z Uniwersytetu w Białymstoku, podejmującej wątki tatarskie w powieściach i opowiadaniach Henryka Sienkiewicza. Druga część obrad plenarnych była skoncentrowana na tematyce literatury polsko-tatarskiej XX w. O pisarstwie Stanisława Kryczyńskiego, poezji Selima Chazbijewicza i społecznym wymiarze współczesnej poezji polskich Tatarów – Selima Chazbijewicza i Musy Czachorowskiego z pasją opowiadali prof. Jan Tyszkiewicz – historyk z Akademii Humanistycznej w Pułtusku, prof. Swietłana Czerwonnaja – etnolożka z Moskwy, zawodowo związana z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu i z Polskim Instytutem Studiów nad Sztuką Świata w Warszawie i dr Michał Łyszczarz – socjolog z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Popołudniowe wystąpienia poświęcono literackim kontekstom twórczości polskotatarskiej. Prelegenci, biorący udział w tej sesji reprezentowali ośrodki uniwersyteckie z Kazania (Federacja Rosyjska) i z Kijowa (Ukraina). Tego samego dnia zorganizowano zwiedzanie Muzeum Historycznego w Białymstoku, spotkanie z Panią Kierownik Muzeum Lucyną Lesisz oraz promocję najnowszych wydawnictw o tematyce tatarskiej.
Drugiego dnia obrady odbywały się w Sokólskim Ośrodku Kultury. Zgromadziły nie tylko uczonych, ale i społeczność tatarską. Tematyka wystąpień odnosiła się bowiem do rękopiśmiennej spuścizny Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego. O różnych jej aspektach mówili dr Anetta Luto-Kamińska, dr Magdalena Lewicka i dr Dmitry Sevruk. Niezwykle ważnym wydarzeniem tej sesji było wystąpienie w imieniu zespołu autorskiego prof. Czesława Łapicza, który zaprezentował uczestnikom obrad fragment nieznanego rękopisu polskiego przekładu Koranu. Szczegółowe badania tekstologiczne i filologiczne, dokonane przez prof. Cz. Łapicza i dr hab. Joannę Kulwicką-Kamińską, a także wstępne ustalenia historyczne dr. Artura Konopackiego pozwoliły stwierdzić, iż nowo odkryty manuskrypt to prawdopodobnie przekład, dokonany w latach 20. XIX w. przez dwóch filomatów wileńskich, Ignacego Domeykę oraz ks. Dionizego Chlewińskiego.
Konferencję zakończyło podsumowanie obrad, dokonane przez jej organizatorów, a także przez prof. Swietłanę Czerwonną. Następnie uczestnicy międzynarodowego spotkania zwiedzili meczet i mizar w Bohonikach. Wspólny obiad w bohonickim Domu Pielgrzyma był ostatnim punktem programu.
Joanna Kulwicka-Kamińska
