Konferencja w Wilnie w 100-lecie wydania Kitabu Łuckiewicza
W dniach od 19 do 20 maja 2015 r. w Wilnie odbywała się międzynarodowa konferencja pn. Lietuvos Totorių Rankraščiai – Nacionalinis Turtas skiriama 100-ioms Ivano Luckevičiaus vardo kitabo atradimo metinėms, zorganizowana w 100-lecie wydania Kitabu Łuckiewicza i w 35. rocznicę śmierci prof. Antona Antonowicza. Było to ważne wydarzenie zarówno dla strony litewskiej, jak i polskiej, stąd w jego przygotowaniu uczestniczyły m.in. następujące instytucje: Uniwersytet Wileński, Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich, Gmina Tatarska Okręgu Wileńskiego, Białoruski Klub „Siabryna” – przy wsparciu Litewskiego Ministerstwa Kultury i Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie.
Pierwszego dnia uczestnicy spotkania odwiedzili zabytkowe nekropolie na Rossie i na Lipówce, gdzie znajdują się groby Antona Łuckiewicza (białoruskiego działacza narodowego, krytyka literackiego i publicysty, premiera i ministra spraw zagranicznych Białoruskiej Republiki Ludowej w latach 1918-1919), Iwana Łuckiewicza (białoruskiego działacza narodowego, publicysty, archeologa, białorutenisty) i Antona Antonowicza (profesora Uniwersytetu Wileńskiego, badacza piśmiennictwa Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego, prekursora kitabistyki). Zmarłych wspominali Valantin Stech z Białoruskiego Klubu „Siabryna” i Anna Kähne – córka profesora Antonowicza. Po złożeniu kwiatów i zapaleniu zniczy wyruszono do wsi Sorok Tatary. Odwiedzono tatarski cmentarz, meczet i spotkano się z przedstawicielami społeczności tatarskiej. Tatarzy ugościli przybyłych kołdunami i listkowcem.
W godzinach popołudniowych udano się do Biblioteki im. Wróblewskich. Okolicznościowe przemówienia wygłosili: jej dyrektor dr Sigitas Narbutas, prof. Sergejus Temčinas i doc. dr Galina Miškinienė. Wystąpieniom towarzyszył zespół „Ilsu” z Tatarskiego Centrum Kultury. Po występach i przemówieniach rozpoczęła się część konferencyjna, którą prowadziła doc. dr Galina Miškinienė. Przypomniano historię wydania Kitabu Łuckiewicza, obejrzano wystawę i film na temat społeczności tatarskiej byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego i badań jej rękopiśmiennego dziedzictwa oraz wysłuchano naukowych wystąpień doc. dr Galiny Miškinienė (Uniwersytet Wileński) nt. prac badawczych nad Kitabem Łuckiewicza; Anatola Sidarewicza (Grodno) – białoruskiego historyka kultury i publicysty – o naukowej biografii prof. Antonowicza, prof. Czesława Łapicza (UMK) na temat Antona Antonowicza jako badacza piśmiennictwa Tatarów – muzułmanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, Anny Kähne (Berlin) o etapach naukowej kariery prof. Antonowicza. Na koniec głos zabrał prof. Sergejus Temčinas (Uniwersytet Wileński), który dokonał źródłowej i historycznej interpretacji arabsko-tureckich fragmentów pamfletu Piotra Czyżewskiego Alfurkan Tatarski (1617 r.).
Następnie odbyło się spotkanie warsztatowe uczestników projektu „Tefsir”, na którym podsumowano dotychczasowe prace, dyskutowano nad wyznaczeniem obszarów badawczych dla wieloaspektowego opisu tatarskich tefsirów, przydzielono do opracowania trans-literacyjnego fragmenty tefsiru Józefowa z 1890 r.
Kolejny dzień wypełniły sesje naukowe, poświęcone piśmiennictwu Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego i Tatarstanu. Pierwszej sesji przewodniczyła dr hab. Joanna Kulwicka-Kamińska (UMK). Przedmiotem zainteresowań naukowych prelegentów były zabytki Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dr Artur Konopacki (UwB) omówił genezę i zawartość treściową muzułmańskich ksiąg religijnych, koncentrując się na nauczaniu moralnym w kitabach, na przykładzie Kitabu Łuckiewicza. Dr Hüsayin Durgut (Balikesir University) omówił na wybranych przykładach problematyczne wyrazy w tureckiej wersji opowieści Miradż w Kitabie Łuckiewicza. Dr Iryna Synkova (Uniwersytet w Mińsku) zaprezentowała nowo odkryty rękopis z Muzeum Narodowych Kultur Iwia jako niearabskograficzne rękopiśmienne dziedzictwo Tatarów litewsko-polskich. Dr hab. Joanna Kulwicka-Kamińska skoncentrowała się natomiast na analizie lingwistycznej tefsiru z Olity. Po krótkiej przerwie nastąpiła druga część obrad, którą moderowała prof. Diliara Usmanova (Uniwersytet Kazański). Prof. Usmanova swoje wystąpienie poświęciła ekspedycji archeologicznej (1963-1989), mającej na celu odkrycie i opisanie rękopiśmiennych zabytków z Tatarstanu. Jej wypowiedź uzupełniła prof. Dina Mustafina (Uniwersytet Kazański). Na koniec głos zabrali: Paulina Vituščanka (Ivano Luckevičiaus baltarusių muziejus) i Anatol Sidarewicz. Paulina Vituščanka omówiła historię powstania i zbiory Muzeum Iwana Łuckiewicza, natomiast Anatol Sidarewicz wygłosił referat pt. Anton Łuckiewicz i komunizm. Po dyskusji i podsumowaniu dwudniowych obrad międzynarodowe spotkanie dobiegło końca.
Joanna Kulwicka-Kamińska
